O Towarzystwie

Towarzystwo jest stowarzyszeniem mieszkańców i sympatyków Miasta-Ogrodu Sadyba – warszawskiego osiedla, wpisanego do rejestru zabytków. Powstałe w 1990 roku, we wrześniu 2024 Towarzystwo liczy 145 członków.

Organizacja działa na rzecz takiego rozwoju Miasta-Ogrodu Sadyba, który będzie zgodny z ideą miasta-ogrodu, jaka przyświecała jego twórcom w latach 20. XX wieku, będzie zachowywał dziedzictwo kulturowe i wartości środowiska naturalnego oraz sprzyjał budowaniu społeczności obywatelskiej na tym obszarze.

Towarzystwo zajmuje się sprawami dotyczącymi Miasta-Ogrodu Sadyba i przyległego rezerwatu Jeziorka Czerniakowskiego. Działamy głównie w pięciu obszarach:

1. działalność kulturalna, edukacja, integracja 
2. ład przestrzenny (urbanistyczny i architektoniczny)
3. inwestycje, infrastruktura, remonty 
4. ochrona środowiska 
5. bezpieczeństwo, czystość i porządek

Wartości i cele Towarzystwa

Naszym nadrzędnym celem jest dbałość o zachowanie i dalszy rozwój miasta ogrodu, zaprojektowanego w latach 1920. na terenie obecnego osiedla Miasto-Ogród Sadyba w Warszawie, w zgodzie z koncepcją arch. Oskara Sosnowskiego i Antoniego Jawornickiego oraz z ideami społecznymi, przyrodniczymi i ekonomicznymi pomysłodawcy ruchu miast ogrodów Ebenezera Howarda.

Na koncepcję tę składają się, chronione przez Stołecznego Konserwatora Zabytków, wartości urbanistyczne i architektoniczne, tj. układ urbanistyczny, w tym przeważający nad zabudową udział zieleni publicznej i przydomowych ogrodów oraz ład architektoniczny, w tym: linie zabudowy, formy, wysokość i gabaryty domów. Zasadą spajającą tę koncepcję jest wysoki udział budownictwa jednorodzinnego oraz bliski kontakt mieszkańców z pobliską przyrodą, w tym z rezerwatem przyrody Jeziorko Czerniakowskie.

Równie istotnym składnikiem koncepcji miasta-ogrodu jak urbanistyka, architektura i przyroda, są działające w nim instytucje publiczne: kościół, szkoły, ośrodki kulturalne, kluby sportowe i wiele innych. Ta społeczna przestrzeń wspólna wspomaga realizację osobistych pasji, współtworzenie więzi sąsiedzkich i prowadzenie aktywnego życia społecznego, czego rezultatem powinna być przemiana zbioru mieszkańców w społeczność obywatelską, a Sadyby z miejsca zamieszkania w miejsce życia we wspólnocie rozwijającej się harmonijnie, troszczącej się o wspólne dobro jej mieszkańców.

Zasady miasta-ogrodu

U korzeni Miasta-Ogrodu Sadyba leży społeczna, przyrodnicza i ekonomiczna koncepcja miasta-ogrodu, wymyślona pod koniec XIX w. przez Anglika Ebenezera Howarda. Jej istotą jest stworzenie małej społeczności lokalnej na obrzeżach miasta, w której mieszkańcy korzystaliby z udogodnień, jakie daje życie w mieście (praca, „urządzenia użyteczności publicznej”, instytucje kulturalne, infrastruktura), a jednocześnie żyliby blisko natury (ogrody przydomowe, parki). Społeczność ta miała być wspólnotą ludzi aktywnych, działających dla dobra ogółu. Stąd dużą rolę we wspólnocie miasta-ogrodu odgrywała przestrzeń społeczna (taka jak plac zabaw, amfiteatr czy park) oraz lokalne instytucje publiczne (takie jak kościół, dom ludowy, szkoła, przedszkole, ośrodek kulturalny, klub sportowy, kawiarnia). Tego rodzaju obiekty społeczne miały pomagać mieszkańcom w realizacji ich osobistych pasji, tworzeniu więzi sąsiedzkich i prowadzeniu aktywnego życia społecznego.

Dla realizacji powyższych celów społecznych historyczna koncepcja miasta-ogrodu przewidywała optymalne zasady zagospodarowania przestrzeni. Zgodnie z nimi arch. Oskar Sosnowski i arch. Antoni Jawornicki zaprojektowali wokół carskiego Fortu IX w Warszawie kolonię ogrodowo-willową zwaną Miasto-Ogród Czerniaków. Jej oś konstrukcyjną stanowiło ścisłe „powiązanie willi i domów jednorodzinnych z zielonym otoczeniem” oraz wpasowanie całej kolonii w teren, z wykorzystaniem naturalnego ukształtowania terenu i jego elementów, takich jak fosa, pagórki czy zbiornik wodny.

Jak dowodzi prof. Jadwiga Roguska (w materiałach z sesji naukowej Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, opublikowanych w książce „Miasto z widokiem na wieś”), a za nią Stołeczny Konserwator Zabytków - powiązanie domów z zielonym otoczeniem polegało konkretnie na „realizacji powtarzalnych 2-3 typów małych budynków jednorodzinnych”, „nawiązujących do architektury polskiej końca XVIII i początku XIX wieku”, wznoszonych „w tradycyjnych materiałach i technikach” oraz przylegających do tych domów ogrodów, zajmujących dominującą część każdej działki.

Cechą charakterystyczną Miasta-Ogrodu Czerniaków miało być usytuowanie przydomowych ogrodów - ich główna część znajdowała się w tylnej części działki, przylegała do sąsiednich ogrodów i tworzyła z nimi wewnętrzne pasy zieleni. Ogrodom przydomowym miały towarzyszyć osobne, ogólnodostępne zieleńce.

Domy w dominującej strefie willowej – tak jak i cała dzielnica - miały mieć „jednolity charakter zabudowania”. Zgodnie z ograniczeniami, wprowadzonymi w księdze wieczystej Miasta-Ogrodu Czerniaków z 1923 r., domy miały mieć jedną linię zabudowy od frontu, maksymalnie dwie kondygnacje z ewentualnym poddaszem, wysokość do 10 metrów, podobne gabaryty.

Ta sama księga wieczysta nakładała również ograniczenia dla rozwoju działalności gospodarczej – samowolne prowadzenie działalności gospodarczej („przedsiębiorstw dochodowych”) na działkach przeznaczonych pod zabudowę mieszkalną było zabronione, a placówki usługowe mogły istnieć tylko w ściśle określonych miejscach, tj. „wzdłuż niektórych ważnych arterii komunikacyjnych”. Zgodnie z historyczną zasadą miasta ogrodu usługi te miały dodatkowo służyć wyłącznie lokalnym mieszańcom tak, by nie przyciągać dodatkowego ruchu spoza osady i nie zakłócać jej autonomii i spokoju.

Powyższe zasady stały się fundamentem intensywnego rozwoju przedwojennego Miasta-Ogrodu Czerniaków (dziś znanego jako Miasto-Ogród Sadyba). Nawiązując do tych zasad i tego dziedzictwa Towarzystwo ma ambicję stworzyć aktywną i obywatelską społeczność lokalną również dziś.