Obrona IX Fortu
Sadyba w ogniu – 1939
„Bój w obronie Fortu Czerniakowskiego był to jeden z najoarniejszych bojów w obronie Warszawy” płk dypl. Marian Porwit – dowódca zachodniego przedmościa obrony Warszawy. W czasie walk o Warszawe, we wrześniu 1939 roku, teren Fortu Czerniakowskiego i Sadyby obsadzili żołnierze II batalionu 360 Pułku…
ATAK. Ranek 26 września 1939 roku
Widok na fort od strony Wilanowa wzdłuż ulicy Powsińskiej. Po lewej stronie widoczny wał forteczny, po prawej zaś willa płk. Krzymowskiego i blok Sadyby Oficerskiej. W oddali, centralnie na osi ul. Powsińskiej, znajduje się bunkier ziemny, w którym stanowisko miał kapral Janusz Kusociński.
Ujęcie fortu od strony Wilanowa. Widoczna zajezdnia tramwajowa na ul. Powsińskiej.
Tu miał swój ostatni przystanek tramwaj linii nr 2. W oddali widoczne sylwetki żołnierzy niemieckich z 1 kompanii 10 Regimentu Piechoty, zalegające pod ogniem polskich karabinów. Widoczne dymy nad Fortem.
Zdjęcia przedstawiają wały forteczne, uszkodzone przez niemieckie ładunki saperskie.
„Cały Fort można było zdobyć tylko przez zniszczenie kazamat. W tym celu oddziały saperów posuwając się skrycie zakładały do ścian kazamat 100 kilogramowe ładunki wybuchowe, które po odpaleniu dawały wyrwy o średnicy ok. 1 m. Przez wyrwy te wrzucano do środka granaty ręczne, a ponadto do otworów…
„W pewnej chwili przychodzi do mnie por. Czchowski”
„W pewnej chwili przychodzi do mnie por. Czchowski – wspomina strzelec Michał Małecki – i się mnie pyta: Małecki jak wam idzie? Mówię – Dobrze p. Poruczniku, ale za godzinę będziemy w niebie. Słyszy pan? Niemcy kują dziury bedą nas wysadzać?! – Mury grube, nie przekują – odpowiedział porucznik i…
Zdjęcie wykonane bezpośrednio po zdobyciu fortu
W korytarzu unosi się dym, ciała poległych Polaków zalegają wnętrze kazamaty. W oddali dopala się ogień.
KAPITULACJA
Dramatyczny moment poddania fortu. Zdjęcie wykonane z bloku Sadyby Oficerskiej.
Widok na wysadzone główne wejście do fortu od strony dziedzińca.
Zdjęcie zostało wykonane na krótko po zdobyciu fortu. Po lewej stronie, tuż przy ścianie, leży ranny strzelec Michał Małecki. Opatrzony przez niemieckiego sanitariusza, czeka na przyjazd wojskowej karetki.
Widok na fosę forteczną od strony północnej
W oddali blok Sadyby Oficerskiej oraz drewniany budynek szkoły, wraz z przyległym garażem. W parku, po drugiej stronie fosy, zgromadzono jeńców, tuż przed ich wymarszem do Wilanowa.
Obrońcy fortu zostają wyprowadzeni pod eskortą na ulicę Powsińską
Na zdjęciach uwieczniony moment rewidowania jeńców.
Zdjęcie wykonane tuż obok wejścia do fortu od strony ulicy Powsińskiej.
Przedstawia ocalałych obrońców fortu.
Wysadzona brama główna centralnej kazamaty fortu.
Na pierwszym planie rów przeciwlotniczy, wykopany przez żołnierzy w trakcie oblężenia. Po kapitulacji fortu, w rowie tym układano ciała poległych obrońców. W oknach kazamat wciąż widać wydostający się dym.
Zdjęcie przedstawia centralne koszary fortu.
Widać wysadzoną główną bramę. Okna kazamat, umocnione workami z piaskiem i deskami, stały się ostatnim bastionem obrońców.
Ujęcie przedstawiajace zachodnie skrzydło fortu od strony dziedzińca.
W oddali, przy wysadzonym wejściu do zachodniej kazamaty, widoczny samochód osobowy. Prawdopodobnie należał on do niemieckich oficerów, którzy dokonywali inspekcji zdobytego fortu.
Zdjęcie przedstawia dziedziniec fortu widziany od strony zachodniej.
Przy ścianie kazamaty widoczna zniszczona polska kuchnia polowa. Kuchnia ta wielokrotnie pojawia się w relacjach obrońców.
Widok na wschodnie skrzydło fortu od strony parku.
Jeszcze kilka godzin temu było to miejsce nie do sforsowania dla niemieckich żołnierzy. Kilkudziesięciu z nich poległo w tym miejscu. Przy drewnianej bramie do fortu stoją niemieccy oficerowie. Tuż przed nimi drewniana kładka na fortecznej fosie.
Widok na kładkę forteczną od strony północnej.
Drewniana konstrukcja nosi ślady ostrzału artyleryjskiego. Obok kładki stoją ocalałe konie i drewniane wozy, będące pierwotnie na wyposażeniu załogi fortu.
Fort widziany od ul. Powsińskiej.
W tym miejscu po kapitulacji odbyła się rewizja i rozbrojenie obrońców fortu.
Ujęcie z korony fortu w kierunku północno-zachodnim.
Widoczne wille na ul. Morszyńskiej, oraz w oddali, wysadzana drzewami Al. Sobieskiego.
Widok z korony fortu w kierunku południowo-wschodnim.
W tle zabudowania na ul. Morszyńskiej i blok Sadyby Oficerskiej. Na wale fortecznym, z lewej strony, widać wyrwy po niemieckich ładunkach saperskich.
Na zdjęciu istniejący do dziś jeden z najbardziej charakterystycznych budynków Sadyby – Blok Sadyby Oficerskiej.
Podczas tych kilku dni obrony, budynek stał się twierdzą. W ogniu walki wielokrotnie przechodził z rąk do rąk. W jego murach mieścił się szpital polowy, w którym służbę sanitarna pełniła min. nauczycielka, obecna patronka Szkoły Podstawowej Nr 115 – pani Wanda Turowska.
Straty niemieckie podczas ataku na fort były wysokie.
Niestety, nie zachowały się dokumenty potwierdzające dokładna liczbę poległych. Na pierwszym planie mogiła kapitana Erwina Meierta – dowódcy 3 Kompanii 88 Batalionu Saperów. Nieco dalej pochowani są żołnierze z 2 Kompanii, której dowódcą był autor zdjęć – kapitan Hans Günter Spangenberg. Nieznane…